معرفی قُسط شیرین و خواص درمانی آن

گیاهان مختلفی وجود دارند که به ساقه‌ی زیرزمینی یا ریشه آنها قسط گفته می‌شود. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه از آنها که به ریشه یا ساقه‌ی زیرزمینی آن قُسط شیرین گفته می‌شود اشاره شده است. گیاهی است چند ساله و دارای ساقه‌ی زیرزمینی (ریزوم) معطر، برگ‌های آن دراز، نوک‌تیز و پهنک برگ‌ها در سطح فوقانی سبزرنگ و در سطح تحتانی سفید مایل به سبز و گل‌های آن خوشه‌ای به صورت گل آذین می‌باشند.

نام علمی:

Alpinia galangal L. Willd.، نام فرانسه Galanga major و نام انگلیسی آن Sweet costus می‌باشد. نام‌های دیگر آن در کتب طب سنتی، قُسط شیرین و قُسط عربی نامیده شده است.

تیره گیاه:

زنجبیل Zingiberaceae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است چند ساله و دارای ساقه‌ی زیرزمینی (ریزوم) معطر، برگ‌های آن دراز، نوک‌تیز و پهنک برگ‌ها در سطح فوقانی سبزرنگ و در سطح تحتانی سفید مایل به سبز و گل‌های آن خوشه‌ای به صورت گل آذین می‌باشند. حاشیه‌ی باریکی از پهنک برگ گیاه نیز رنگ سفید دارد. میوه‌اش به ابعاد یک گیلاس، نارنجی رنگ و گاهی موارد قرمز رنگ می‌باشد. ساقه‌ی زیرزمینی آن (ریزوم) ضخیم، منشعب، به رنگ زردِ روشن یا قرمز و با طعم گزنده و معطر است که به صورت قطعاتی با پوست نازک در بازار عرضه می‌شود.

طبیعت قسط شیرین:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و خشک است.

رویش جغرافیایی:

اغلب در هند و سیلان روییده و کاشته می‌شود.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در ریشه‌ی گیاه:

کمپرفیا، گالانجین، یک اسانس روغنی فرّار، گالانگول، پی‌نن و اوژنول در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

ریزوم (قسط شیرین).

نحوه مصرف:

به طور معمول به صورت دم کرده یا جوشانده استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها نحوه و مقدار مصرف آن را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.

خواص درمانی:

بادشکن و برطرف کننده سستی اعضای بدن، محرک و آرام‌بخش، برطرف کننده رطوبت‌ها از بدن و تقویت کننده معده، کبد، کلیه و مثانه، بازکننده انسداد مجاری کبد و تحلیل برنده ورم طحال، پراکنده کننده بادهای دماغ و مسکن سردردهای عمومی، برطرف کننده سرفه‌های کهنه و ضد نفس تنگی، پاک کننده سینه از اخلاط لزج و مسکن درد مفاصل، تسکین دهنده درد و بازکننده گرفتگی‌های گوش، ضد استسقاء و مسکن دردهای رحم، قاعده‌آور و افزاینده میل جنسی، اشتهاآور و گرم کننده عضلات و اعصاب در موارد سیاتیک می‌باشد. در ضمن برای دردهای روماتیسمی، دردی گودی کمر، دیابت، بیماری‌های کلیه، اسهال‌خونی، سوءهاضمه، تشنج و کولیت نیز مفید است.

تذکر:

زیاده‌روی در مصرف آن برای مثانه و ریه مضر و باید با نظر پزشک تجویز شود.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.